از کاشی به عنوان معجزه آرام تاریخ بشر یاد می شود. چرا که  این ماده نه تنها نتیجه تلاقی هنر و صنعت بوده، بلکه جلوه ای از خلاقیت در تفکر مهندسی است که به مرور تکامل پیدا کرده است.

سنت کاشی کاری در برخی از کشورها پیشینه ای طولانی دارد که نمایانگر تاریخ، فرهنگ و البته جهان بینی مردم آن سرزمین در گذشته و اکنون است. گرچه روند جایگزین شدن طرح و نقش های سنتی با سبک های مدرن امری اجتناب ناپذیر است و  نمی توان از آن چشم پوشی کرد.

در این مقاله، به بررسی ریشه ها و سبک های طراحی کاشی های سنتی در برخی از کشورها می پردازیم.

اروپا

از اروپا به عنوان نقطه تلاقی سنت های کاشی کاری یاد می شود. یکی از دلایل این تلاقی، فتوحات مسلمانان بود که باعث شد هنر اسلامی از طریق کشور اسپانیا به اروپا نفوذ پیدا کند. فرهنگ و هنری که از طریق مسلمانان به اروپا و به خصوص اسپانیا راه یافت بیشتر برگرفته از سنت و آیین تمدن های بزرگی مانند ایران، مصر و بین النهرین بود. به طور کلی در قرون وسطی استفاده از کاشی های پر نقش و نگار اوج گرفت. همچنین کاشی هایی طراحی میشد که روایتگر داستان های مذهبی از کتاب عهد عتیق بود.بعلاوه در این دوره کاشی هایی با طرح های بسیار پیچیده نیز تولید میشد اما امروزه متاسفانه تعداد کمی از آن ها باقی مانده که به عنوان میراث فرهنگی در موزه‌ها نگهداری می شوند.

فرانسه

طراحی کاشی های فرانسوی به صورت تک رنگ و اغلب به رنگ های آبی، سبز و قهوه ای بود که سبک هنری فرانسه را نیز به نمایش می گذاشت.

استفاده از کاشی های سبک فرانسوی در دهه 50 و 60 شمسی در ایران رواج پیدا کرد و فضاهای داخلی اغلب منازل با این کاشی ها منقش شد. به همین دلیل طرح کاشی فرانسوی برای ایرانیان حس نوستالژیک به همراه دارد
 

هلند

طرح و نقش موجود بر روی کاشی های هلندی عموما از طبیعت این کشور الهام گرفته شده است. این نوع کاشی نیز مانند کاشی های فرانسوی در گذشته پر کاربرد بود و در آشپزخانه، حمام و سرویس های بهداشتی برخی از خانه های قدیمی ایرانی استفاده میشد.

وجه تمایز کاشی های هلندی، طبیعت گرایی و همچنین داستان پردازی با استفاده از تصاویر است.

یونان

 یونان به عنوان دومین تمدن بزرگ بعد از ایران در جهان شناخته می شود.به همین دلیل کاشی های این منطقه از ارزش بالایی برخوردار است.

بن مایه کاشی های یونانی همچون فرهنگ این کشور ترکیبی از شخصیت های اساطیر یونانی، منطق، هندسه و هنر است.

حتی رنگ ها در کاشی های یونانی ماهیتی فلسفی و عقلانی دارند. به طوریکه از رنگ ها برای ایجاد ریتم و وزن بصری استفاده میشد.

اسپانیا

 هنر کاشیکاری در اسپانیا تلفیقی از هنر اروپا و هنر اسلامی است. شهرت کاشی های اسپانیایی نیز به انرژی بالای رنگ در طراحی آنها مربوط می شود.

 همین ویژگی باعث شده هنوز این سبک طرفداران مخصوص به خود را داشته باشد.

سایر طرح های اروپایی

آسیا

در شرق آسیا اکثر طرح ها و نقوش کاشی برگرفته از طبیعت و به خصوص انواع گل است. استفاده از رنگ های سرد همچون آبی و سبز در کنار رنگ سفید پرکاربرد بودند و برای به تصویر کشیدن زیبایی های طبیعت از خطوط منحنی و ظریف کمک می گرفتند. معروف ترین این کاشی ها مربوط به کشورهای چین و ژاپن است. اما در آسیای میانه و غرب آسیا  نقوش کاشی ها برگرفته از الگوهای هندسی توام با طرح های گل ها، پرندگان و رنگ های گرم بودند. همچنین در غرب آسیا استفاده از رنگ و نقش جسورانه تر است.

چین

چین همچون مصر و ایران سهم بزرگی در ابداع، تولید و استفاده از ظروف چینی و کاشی دارد. همچنین چینی ها در تکامل لعاب نقش موثری داشتند و به این موضوع پی بردند که با ایجاد لعاب روی سطوح کاشی، نه تنها می توانند رنگ و طرح های زیبا و متنوعی را به کاشی اضافه کنند، بلکه استحکام آن را نیز افزایش داده و خاصیت ضد آب را به کاشی بیافزایند.

ژاپن

کشوری که به شکوفه های صورتی گیلاس و جنگل های انبوه سرسبز معروف است و به عنوان یکی از زیباترین کشورهای جهان شناخته می شود. طبیعت منحصربفرد ژاپن منبع الهامی برای هنرمندان این کشور بود تا کاشی هایی با تصاویر زیبا به همراه رنگ های ملیح و روشن خلق کنند.

ایران

هنر زیبای کاشیکاری از هنرهای اصیل ایران است و قدمت آن به 4 هزار سال قبل می رسد. همچنین صنعت کاشیکاری نمادی از معماری ایرانی است که پس از دوره اسلامی اوج گرفت و آوازه آن شهرتی جهانی یافت.

بسیاری از کاشی های کشورهای آسیایی مانند کاشی هرات افغانستان، کاشی ازبکستان تا کشورهای اروپایی و آفریقایی منشا ایرانی دارند. در کاشیکاری ایران علاوه بر مهارت و هنر طراحان و صنعت گران، تلالو مفاهیم عرفانی از جمله خلوص و پاکی دل به نحوی در روح سبک طراحی کاشی جریان دارد که لطافت آن چشم هر بیننده ای را می نوازد.

سایر طرح های آسیایی

آفریقا

منشا تولید و استفاده از کاشی در قاره آفریقا را می توان در تمدن مصر جستجو کرد. بعد از مصر کشورهایی چون مراکش و الجزایر دارای هنر کاشیکاری شناخته شده ای هستند.

مصر

مصریان باستان به خاطر کاشیکاری های پیچیده خود که اغلب دارای نقش و طرح های متنوع و همراه با جزئیات بسیار بود شهرت داشتند. قدیمی ترین آثار مربوط به کاشی لعابدار این کشور متعلق به دوره حکومت آخناتون است که دارای نقش گل (مهر گیاه) بوده و همکنون نمونه هایی از آن در موزه بروکلین نگهداری می شود

الجزایر

کشوری ساحلی و مسلمان در شمال قاره آفریقا که دارای مرز مشترک با مراکش است. همین مرز مشترک باعث شده هنر کاشیکاری الجزایر علاوه بر نمایشی که از طبیعت معتدل مدیترانه ای دارد، از سبک کاشی مراکشی تاثیر بپذیرد. استفاده از خطوط منحنی، رنگ های ترکیبی و متنوع، ترسیم دقیق جزییات، تصاویر گل همراه با نقوش برگرفته از هنر اسلامی و سبک مراکشی اساس طرح کاشی های الجزایر است.

مراکش

زلیج نوعی از کاشی است که اولین بار در کشور مراکش تولید شد.کاشی زلیج که به آن کاشی مغربی یا مراکشی هم گفته می شود، دارای طرح های هندسی تکرار شونده است. استفاده از رنگ های متضاد و مکمل در کنار الگوهای هندسی و پر نقش و نگار همراه با جزئیات فراوان از مشخصات اصلی سبک مراکشی است. امروزه کاشی های سبک مراکش با تلفیق سبک مدرن و سنتی از محبوب ترین طرح های کاشی محسوب می شود.

سایر طرح های آفریقایی

آمریکا

به طور کلی نقش هر کاشی بازتابی از فرهنگ همان منطقه است. در قاره آمریکا به جز معدود طرح های سنتی برگرفته از فرهنگ بومیان این سرزمین، بیشتر طرح ها تحت تاثیر هنر اسپانیا، هلند و فرانسه بوده است.

مکزیک

کاشی های مکزیکی عموما پر نقش و نگار بوده و همراه با رنگ های درخشان و زنده کار می شوند. در واقع کاشی ها همچون لباس مردم این کشور رنگارنگ و پرانرژی هستند.البته سبک کاشی کاری در مکزیک متاثر از هنر کاشی در اسپانیا است. با این تفاوت که از نقش ها و سمبول های بومی در تزیین این کاشی ها استفاده شده است.

السالوادور

کشوری کوچک و پرجمعیت در آمریکای مرکزی  با مردمی اصالتا سرخپوست که نقاشی، کاشی کاری و بافندگی از هنرهای سنتی آنان محسوب می شود. نقوش کاشی در این منطقه بازتابی از فرهنگ سرخپوستی است که همراه با رنگ های طبیعی و با خلوص بالا طراحی می شوند.

سایر طرح های آمریکایی

سخن پایانی

در این مقاله با نقوش اصیل کاشی کاری در کشورهای جهان آشنا شدیم. در تاریخ صنعت کاشیکاری جهان مهم ترین و تاثیر گزار ترین نمونه های کاشیکاری، متعلق به سرزمین های شرقی از جمله ایران است. کشور ایران به دلیل فرهنگ و هنر غنی، موقعیت جغرافیایی و اقلیم کویری، یکی از اصلی ترین مراکز تولید کاشی در جهان بوده است. تمدن ایران، مصر، یونان و چین در تکامل این صنعت هنرمندانه پیشرو بودند و در حال حاضر نیز ایران و چین از تولید کنندگان بزرگ صنعت کاشی سرامیک هستند. به طور کلی در سراسر جهان هنر کاشیکاری در اثر مراودات فرهنگی، اجتماعی، نظامی و اقتصادی، مدام در حال تغییر بوده و نقش ها از کشوری به کشور دیگر سفر کرده  و با تغییراتی روبرو شده است. تا جایی که برخی از سبک های اروپایی را می توان در بناهای سنتی ایران مشاهده کرد.

سپاس که تا پایان مقاله همراه ما بودید.

منبع: https://www.qssupplies.co.uk/